Przesłanki udzielenia patentu – przemysłowa stosowalność

Patenty udzielane są na wynalazki, które, oprócz posiadania nowości i poziomu wynalazczego, nadają się do przemysłowego stosowania. Co to oznacza w praktyce?

Pojęcie przemysłowej stosowalności znajduje się w polskich przepisach w ustawie Prawo Własności Przemysłowej. Zagadnienie to jest również poruszane w międzynarodowych konwencjach oraz na gruncie prawa europejskiego, związanych z szeroko rozumianą tematyką własności przemysłowej obok takich pojęć jak nowość i poziom wynalazczy.

Zgodnie z art. 24. ustawy Prawo Własności Przemysłowej patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Art. 27. wskazuje, że wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.

Przesłanki zdolności patentowej – powtarzalność

Według wytycznych UPRP przemysłowa stosowalność wynalazku występuje w przypadku, gdy „może być on stosowany (realizowany) w sposób powtarzalny z identycznym skutkiem”. Przemysłowa stosowalność obejmuje też takie wymogi cząstkowe jak zupełność (kompletność), nadawanie się do użytku (użyteczne społecznie), powtarzalność rezultatu (skutku), właściwe ujawnienie wynalazku, co zostało podkreślone w wyroku WSA.

Możliwość praktycznego zrealizowania

Przesłankę zdolności patentowej wynalazku, jaką jest przemysłowa stosowalność, można zaliczyć do kategorii dających się obiektywnie zweryfikować, poprzez podjęcie próby „praktycznego zrealizowania wynalazku”. Przemysłowa stosowalność jest interpretowana przez Ekspertów Urzędu Patentowego w sposób indywidualny w zależności od dziedziny, w jakiej dane rozwiązanie zostało zaklasyfikowane.

Wymóg zupełności został przedstawiony w orzecznictwie a konkretnie w wyroku WSA, z maja 2005 r., gdzie wyjaśniono: „Rozwiązanie może nadawać się do stosowania, jeżeli jest rozwiązaniem zupełnym, tzn. pozwalającym na osiągnięcie rezultatu bez potrzeby dokonywania rozwiązań dodatkowych, przekraczających zwyczajne zabiegi adaptacyjne”.

W praktyce ochronę w obszarze wytworów uzyskuje się jedynie na takie z nich, które mogą być używane w dowolnym czasie, a więc na trwałe produkty. Przemysłowa stosowalność rozpatrywana w sensie technicznym wymaga użyteczności wynalazku, co oznacza, że nie uzyskamy patentu na rozwiązanie, w którym nie wskażemy w dacie zgłoszenia do czego będzie miało ono swoje zastosowanie. Wskazanie takie musi być poparte przykładami w szeroko rozumianej dokumentacji patentowej.

Właściwe ujawnienie

Właściwe ujawnienie jest bardzo złożonym zadaniem, wymagającym od rzecznika patentowego dużego doświadczenia w tworzeniu dokumentacji patentowej. Z jednej strony eksperci Urzędu Patentowego mogą stawiać zarzuty co do tak zwanej „niejasności wynalazku”, wobec których trzeba się odpowiednio odnieść, z drugiej zaś strony należy mieć na względzie interesy uprawnionego.

Dostateczne ujawnienie ma swoje uregulowanie w ustawie pwp, a mianowicie art. 49 ust. 1 p.2 brzmi następująco: „Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, że wynalazek nie został ujawniony w sposób wystarczający – wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu”. Niewłaściwe ujawnienie może być przesłanką do unieważnienia patentu na podstawie art. 89 ust.1 p.2 pwp – to jest: „Patent może zostać unieważniony w całości lub części na wniosek osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że wynalazek nie został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić”.

Zgodnie zaś z wyrokiem WSA z 9.5.2008 r.: „Zgłaszający nie musi przedstawić najlepszego znanego mu sposobu realizacji wynalazku”. Wystarczające będzie zastosowanie na podstawie opisu, nawet, gdy jego wykorzystanie będzie znikome albo ekonomicznie nieuzasadnione.

Przemysłowa stosowalność w biotechnologii

Warto podkreślić, że ustawodawca określił również ramy przemysłowej stosowalności względem wynalazków biotechnologicznych w art.93(2) ust.3 pwp: „W celu spełnienia kryterium przemysłowego zastosowania w przypadku wykorzystania sekwencji lub częściowej sekwencji genu do produkcji białka lub części białka, w opisie wynalazku określa się, jakie białko lub jaka jego część są wytwarzane i jaką spełniają funkcję”. Z kolei w wyroku WSA z kwietnia 2005 r. sąd stwierdził, że niewystarczające jest wytworzenie nowego związku chemicznego bez wskazania, do czego będzie on wykorzystany w działalności przemysłowej. Strefa użyteczności należy do istoty wynalazku, a więc informacje dotyczące użyteczności musza być podane w dacie zgłoszenia wynalazku. W szczególności samo otrzymanie nowego związku nie spełnia wymagań przemysłowej stosowalności i stanowi jedynie wzbogacenie chemii”.

Sprostanie wymogom przemysłowej stosowalności i technicznego charakteru wynalazku, zaraz po spełnieniu wymogów nowości i poziomu wynalazczego, stawia przed rzecznikiem patentowym wyzwanie. Potrzebna jest bardzo dobra znajomość dziedziny technicznej, której dotyczy wynalazek oraz przepisów prawa wraz z orzecznictwem, żeby właściwie opracować dokumentację patentową i w przyszłości skutecznie egzekwować prawa klientów.