Nowe technologie z branży motoryzacyjno-transportowej

Obserwujemy dziś dynamiczny rozwój nowych technologii, sztucznej inteligencji, blockchain. Wiele z tych rozwiązań spełnia definicję wynalazków wspomaganych komputerowo, dla których zostały przez Urząd Patentowy RP wydane nowe wytyczne dotyczące rozpatrywania tego typu zgłoszeń.

W XXI wieku sieć komunikacji jest już bardzo rozwinięta i nadal oprócz dróg i autostrad ogromną rolę w transporcie ludzi i towarów odgrywa kolej.

Transport drogowy i kolejowy, w tym producenci pojazdów i innych środków transportu oraz infrastruktury, stając w obliczu rosnących wymagań związanych z bezpieczeństwem uczestników ruchu, dokładają wszelkich starań i środków by rozwijać technologię w tym zakresie. Opracowują zatem zaawansowane konstrukcje stref ochronnych i zgniotów w pojazdach, składanych z coraz to wytrzymalszych i lżejszych materiałów, zaawansowane systemy poduszek powietrznych i pasów bezpieczeństwa, elektroniczne systemy asystentów jazdy, czy systemy ostrzegania o kolizji. W ramach infrastruktury drogowej projektowane są bariery energochłonne, systemy komunikacyjne z wyświetlaczami, specjalne mieszanki nawierzchni i profilowania jezdni.

Ekologia – aspekty ochrony ludzi i zwierząt

Obok efektywności systemów transportowych inną kluczową kwestią jest ekologia, ochrona środowiska naturalnego, redukcja CO2 oraz, co należy podkreślić, ochrona zwierząt – w tym dzikich.

Ochrona dzikich zwierząt jest niezwykle trudnym wyzwaniem. Cywilizacja przemysłowa jest dla wolnożyjących stworzeń dużym zagrożeniem, czego przykładem jest między innymi obszar transportu, gdzie dochodzi do wypadków samochodów  czy też taboru kolejowego z udziałem wkraczających na drogę lub tory dzikich zwierząt. Stwarzają one niebezpieczeństwo i dla siebie, i dla ludzi. W przypadku  dróg ekspresowych i autostrad najpowszechniejszym i jedynym skutecznym rozwiązaniem jest ich grodzenie i budowa pod- lub nadziemnych przejść dla zwierząt. Natomiast dla współczesnych linii kolejowych konieczne jest także zastosowanie metody ograniczającej ryzyko kolizji dzikich zwierząt z pociągami. Mogą to być wygrodzenia oraz pod- lub nadziemne przejścia dla zwierząt podobne do stosowanych na drogach kołowych. Rozwiązanie takie ma jednak dwie podstawowe wady. Pierwsza to ogromne koszty budowy i utrzymania takiej infrastruktury. Druga to powstanie tzw. efektu barierowego, czyli bardzo szkodliwego dla środowiska braku możliwości swobodnego przemieszczania się dzikich zwierząt i związanej z tym wymiany genów. Ponieważ ruch pociągów odbywa się w sposób zorganizowany i zaplanowany, można próbować znaleźć inną, tańszą i bardziej przyjazną środowisku metodę. .

Naprzeciw tym wyzwaniom wyszła firma NEEL Sp. z o.o. z rozwiązaniem pod tytułem: „System ochrony zwierząt i układ ochrony zwierząt” dla linii kolejowych, które zostało opatentowane i przetestowane w naturalnych warunkach. Urządzenie wykorzystując emisję sekwencji akustycznej składającej się z naturalnych dźwięków przyrody ostrzega zwierzęta przed przejazdem pociągu. Jest ono instalowane wzdłuż linii kolejowej w miejscach, gdzie może dochodzić do zagrożenia wtargnięcia zwierzęcia przed nadjeżdżający z większą prędkością pociąg. Zasada działania polega na wydawaniu sygnału akustycznego (trwającej 60 sekund sekwencji)  na około minutę przed przejazdem pociągu przez chroniony obszar. Dźwięki są tak specjalnie  dobrane, żeby jelenie, sarny, łosie, dziki i wiele innych zwierząt je rozumiały ale nie mogły się do nich z czasem przyzwyczaić.  Na sieci kolejowej PKP PLK zainstalowano ponad 1000 sztuk takich urządzeń.

W razie zainteresowania szczegółami działania tej technologii odsyłamy tutaj do źródeł w postaci dokumentacji patentowych i materiałów umieszczonych na stronie internetowej firmy NEEL Sp. z o.o..

Przedsiębiorstwa działające w różnych branżach i sektorach technologicznych, dla zapewnienia wyłączności na głównych rynkach powinny budować swoją pozycję w oparciu o patenty.

Zgodnie z ogólnie panującymi zasadami, cały proces uzyskiwania ochrony dotyczącej rozwiązania, w tym także w firmie NEEL Sp. z o.o. rozpoczął się od badania patentowego. Na ówczesnym etapie prac nad urządzeniem, przeprowadzone zostało badanie stanu techniki. Badanie takie jest dobrą podstawą do dalszych analiz i badań, takich jak badanie stanu prawnego wskazanych dokumentów, analiza zakresu ochrony, badanie czystości patentowej oraz badanie zdolności patentowej. Badanie zdolności patentowej polega przy tym na ustaleniu dokumentów patentowych stanowiących bliski stan techniki oraz oceny zbieżności cech ujawnianych w dokumentach patentowych z cechami rozwiązania będącego przedmiotem badania pod kątem zdolności patentowej.

Dogłębne przeszukanie stanu techniki musi być przeprowadzane na wczesnym etapie procesu twórczego, a następnie profesjonalnie zweryfikowane podczas procedur patentowych.

Wyszukane podczas badania dokumenty na dalszym etapie często przedstawione zostają w dokumentacji zgłoszenia patentowego, co jest obligatoryjnym punktem w sporządzaniu opisu patentowego. Podobne poszukiwanie pod kątem zdolności patentowej przeprowadzane jest przez Ekspertów Urzędów Patentowych na wstępnym etapie zgłoszenia – pomaga to przy dalszym rozpatrywaniu zdolności patentowej i może dać Twórcy informację o szansach na uzyskanie ochrony. Zaangażowanie rzecznika patentowego na wczesnym etapie pozwoli na profesjonalne doradztwo w kwestii strategii patentowej.

Zgodnie z przepisami prawa własności przemysłowej, wynalazek zgłaszany do Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej musi spełniać łącznie trzy przesłanki: nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowego stosowania, by mógł zostać na niego udzielony patent.

Patent przyznawany jest przez powołane do tego Urzędy (np. Europejski Urząd Patentowy – European Patent Office, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej), które przyznają właścicielowi prawo do wyłącznego korzystania z rozwiązania w sposób zarobkowy i zawodowy na danym obszarze, o ile nie narusza to rozwiązań innych osób.

Warunkiem uzyskania ochrony na wynalazek jest udzielenie przez Urząd Patentowy patentu. Faktyczna ochrona trwa od samego momentu zgłoszenia. Należy pamiętać, by nie ujawniać rozwiązania przed zgłoszeniem w Urzędzie Patentowym. Stosowne postępowanie zgłoszeniowe z udziałem rzeczników patentowych, którzy znając procedury i wymogi Urzędu Patentowego, właściwości innowacyjne rozwiązań oraz potrzeby twórców opracowują optymalny plan ochrony wynalazku. Ze względu na możliwość równoległego prowadzenia przez różnych twórców prac nad nowymi rozwiązaniami technicznymi obowiązuje zasada, że prawo wyłączne jest przyznawane temu, kto pierwszy dokonał zgłoszenia wynalazku.

Stworzenie innowacyjnego rozwiązania to początek drogi do sukcesu.

Dla jego osiągnięcia ważna jest jednak także skuteczna, odpowiednio dobrana strategia ochrony, która umożliwi twórcy czerpanie maksimum korzyści z eksploatacji wynalazku i pozwoli na zwrot nakładów poniesionych na badania i rozwój.

W zależności od tego jaką przyjmiemy strategię ochrony prawa wyłącznego istnieje możliwość ubiegania się o ochronę: w trybie krajowym (np. w Polsce), w trybie europejskim oraz w trybie międzynarodowym (PCT – Patent Cooperation Treaty). Każdy z tych trybów pozyskiwania ochrony wymaga przestrzegania odpowiednich reguł, stąd zaleca się powierzenie zgłoszenia wynalazku rzecznikom patentowym wyspecjalizowanym w danej dziedzinie nauki, którzy przy wyborze strategii ochrony pomagają opracować optymalną ochronę wynalazku na wskazanych rynkach docelowych.

Zgłoszenie wynalazku w celu uzyskania patentu powinno obejmować podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego; opis wynalazku ujawniający jego istotę; zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe, skrót opisu, rysunki, jeśli są niezbędne do zrozumienia wynalazku.

Patent daje monopol na zastrzeżone rozwiązanie, pozwala np. zabronić stosowania wynalazku innym podmiotom bez zgody uprawnionego. Tym samym staje się znaczącym składnikiem majątku firmy.

Przeciętny czas rozpatrywania zgłoszenia (dot. zgłoszenia ogólnego) polskiego to około 3-4 lata, natomiast zgłoszenia europejskiego 4-5 lat. W każdym z wyżej opisanych przypadków zgłaszający korzysta z ochrony od daty zgłoszenia, jednak roszczeń może dochodzić po udzieleniu prawa.

W przypadku rozwiązania firmy NEEL Sp. z o.o. Uprawniony zdecydował się w pierwszej kolejności na dokonanie zgłoszenia wynalazku w trybie krajowym, przed Urzędem Patentowym RP zastrzegając tym samym pierwszeństwo. Po takim zastrzeżeniu pierwszeństwa, prowadzone były rozmowy z kontrahentami dotyczące wprowadzenia urządzenia na rynek.

Po raz pierwszy rozwiązanie zostało wdrożone na linii kolejowej przebiegającej między Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami i były to pierwsze tego rodzaju instalacje. Od czasu ich zaimplementowania, zgodnie z raportami statystycznymi, nie zginęło na tej trasie ani jedno zwierzę. Według statystyk przyjmuje się średnio, że liczba zdarzeń z udziałem zwierząt w skali kraju może wynosić kilka tysięcy rocznie. Każde zdarzenie niesie ze sobą potencjalne ryzyko poważnego w skutkach wypadku. Dalsze badania skuteczności rozwiązania wykazały, że zwierzęta prawidłowo odbierają sygnały wysyłane przez urządzenia.

Strategiczne planowanie

Planowanie dokonywania zgłoszeń w procesie patentowania można wykorzystać strategicznie w celu zaoszczędzenia czasu lub optymalizacji kosztów proceduralnych. Kolizje pociągów ze zwierzętami zdarzają się na całym świecie naturalnym dlatego dla firmy NEEL Sp. z o.o. było dokonanie zgłoszeń poza granicami Polski. Wyboru dokonywano na podstawie rozmów z potencjalnymi odbiorcami w takich rejonach jak Europa Środkowa, gdzie powszechne są wędrówki wzdłuż torów watah dzików, w krajach skandynawskich, gdzie duże zagrożenie ze względu na swoje rozmiary stanowią łosie, zaś na północnych obszarach występują renifery łączące się w ogromne stada. Z podobnymi wyzwaniami zmagają się kolejarze w krajach afrykańskich i na Bliskim Wschodzie, gdzie problematyczne jest przedostawanie się na tory kolejowe wielbłądów i innych gatunków udomowionych, jak bydło i kozy. W Indiach i niektórych innych krajach azjatyckich największym nomen omen problemem są słonie. Na terenach podmokłych i w okolicy morskich brzegów zdarzają się liczne kolizje z ptakami wodnymi tworzącymi duże stada.

W zależności zatem od przyjętej strategii ochrony patentowej, można podjąć działania w celu ubiegania się o ochronę patentową poprzez: zgłoszenie międzynarodowe w trybie PCT, zgłoszenie europejskie w trybie EPC, lub zgłoszenia zagraniczne w wybranych krajach świata, i w takim przypadku ważne jest dokonanie zgłoszenia w terminie do 12 miesięcy od daty zgłoszenia polskiego.

Patent skuteczną ochroną

Uzyskanie patentu gwarantuje także mocną i skuteczną ochronę prawną innowacyjnego rozwiązania. Np. zgłoszenie międzynarodowe w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty – Układ o współpracy patentowej) dokonywane jest poprzez WIPO (World Intellectual Property Organization – Światowa Organizacja Własności Intelektualnej). Jest to procedura pozwalająca na dokonanie jednego zgłoszenia, które będzie równoważne w 153 państwach należących do układu. Należy podkreślić, że jest to jedynie procedura zgłoszeniowa – faza międzynarodowa kończy się wraz z uzyskaniem urzędowego raportu z poszukiwań w stanie techniki (ewentualnie – po wstępnym badaniu merytorycznym). Do zakończenia fazy międzynarodowej, która następuje zasadniczo w 30/31 miesiącu od daty pierwszeństwa, konieczne jest wejście w fazę krajową/regionalną w wybranych Urzędach. Po wejściu w fazę krajową/regionalną zgłoszenie jest dalej traktowane już bardzo podobnie jak każde zgłoszenie dokonywane bezpośrednio w tym urzędzie i poddawane jest badaniu merytorycznemu przez każdy urząd niezależnie.

Europejskie zgłoszenie wynalazku polega na dokonaniu jednego zgłoszenia oraz uiszczenia jednej opłaty urzędowej w Europejskim Urzędzie Patentowym, wybierając tym samym automatycznie 38 państw członkowskich będących stronami Konwencji o Patencie Europejskim, w których patent europejski potencjalnie może obowiązywać po jego udzieleniu i zwalidowaniu. Dopiero po udzieleniu patentu europejskiego, uznaje się jego ważność w wybranych państwach w terminie 3 miesięcy od daty publikacji informacji o udzielonym patencie w Biuletynie Europejskiego Urzędu Patentowego.

Przemyślane strategie składania zgłoszeń pozwalają firmom nie tylko przyspieszyć proces przyznawania ochrony, ale także odłożyć w czasie decyzje w razie potrzeby. Taką też strategię przyjęła firma NEEL Sp. z o.o. – która zleciła Kancelarii JWP dokonanie zgłoszeń poza obszarem Polski. W czasie procedowania zgłoszenia międzynarodowego PCT przez Urząd, Klient prowadził rozmowy z potencjalnymi partnerami biznesowymi zainteresowanymi wdrożeniem wynalazku w swoim regionie. Zgłaszający podjął decyzję o wyborze fazy regionalnej Europejskiej, Euroazjatyckiej i pojedynczych krajów o rozbudowanych liniach kolejowych. Taka decyzja pozwoliła na wydłużenie czasu na podjęcie kolejnych rozmów z odbiorcami urządzenia na terenie Europy, aż do momentu publikacji i wyboru krajów walidacyjnych należących do EPO. Każdy wybór kraju wiąże się nie tylko z uiszczeniem opłat urzędowych w danym kraju i honorarium rzecznika patentowego, ale też z wnoszeniem corocznych opłat za utrzymanie prawa w mocy.

Po uzyskaniu patentu na wynalazek koniecznym jest wnoszenie corocznych opłat za ochronę oraz monitorowanie branży (konkurencji) w danej dziedzinie i reagowanie w sytuacji, gdy inne podmioty naruszają patent. Powyższa strategia pozwoliła na uzyskanie wyłączności na dane rozwiązanie do wprowadzania tego typu urządzeń do obrotu oraz zabezpieczyła prawa Twórców.

W budowaniu solidnej marki i silnej pozycji firmy na rynku ważne jest zaangażowanie już na wczesnym etapie projektu rzecznika patentowego, który rozumie wynalazek i biznesowe cele firmy, dzięki czemu wspiera skutecznie wraz ze Zgłaszającymi i Twórcami budowanie portfolio IP przedsiębiorstwa.