Czy sztuczna inteligencja rozpozna kłamcę?

Lasso Prawdy – tak William Marston postanowił nazwać atrybut komiksowej Wonder Woman. Cudowna broń, która zmusza ludzi do wyjawiania najskrytszych tajemnic i absolutnej prawdomówności. Nie jest chyba przypadkiem, że to właśnie Marston był osobą, której przypisuje się wynalezienie przyrządu do wykrywania kłamstw. Poligraf, bo tak obecnie nazywa się to narzędzie, mierzy szereg parametrów fizjologicznych, które przy odpowiedniej interpretacji i ustrukturyzowaniu wywiadu pozwalają wyciągać wnioski na temat prawdomówności osoby badanej.

Dziś nie mamy już złudzeń, że nie jest to 100% skuteczne narzędzie. Po niemal stu latach od wynalezienia poligrafu, licznych ulepszeniach, dodaniu nowych parametrów do pomiaru (reakcja skórno-galwaniczna, spirometria, EKG), zdaje się, że osiągnięto szczytowy punkt rozwoju tego rozwiązania. Obecnie oczekuje się, aby badanie skrywanych emocji i informacji było nieinwazyjne, nie ograniczało ruchów, a nawet, by osoba badana nie była go świadoma. Rozwój elektroniki, informatyki i metod zapisywania obrazu wychodzi tym wymaganiom naprzeciw. Również rosnąca baza wiedzy z zakresu psychologii emocji pozwala na tworzenie wynalazków spełniających oczekiwania współczesnych odbiorców.

Już w latach 70. odkryto, że ruchy mięśni twarzy, trwające poniżej 100 ms, mogą być cennym źródłem wiedzy o emocjach. Twarz osoby badanej potrafi zdradzić emocje, nawet jeśli ktoś stara się aktywnie je skryć lub stłumić. Zjawisko to nazwano mikroekspresjami. Początkowo obserwowano je wzrokowo, lecz trudny trening i zależność wyniku badania od obserwatora zmusza do poszukiwania innych rozwiązań. Także tych wykorzystujących najnowsze technologie – zwłaszcza informatyczne – które mogłyby wspomóc badaczy, służby i odbiorców komercyjnych w rozpoznawaniu ukrywanych emocji.

Wykrywanie emocji – pomoc dla instytucji państwowych

W bazach patentowych znajdziemy kilka przykładów rozwiązań, mogących skutecznie odkrywać prawdziwe ludzkie emocje. Według chińskiego wynalazku CN110889332A możliwe jest skonstruowanie sieci neuronalnej, rozpoznającej mikroekspresje szybciej i trafniej niż jakikolwiek ludzki obserwator, mającej przy tym zdolność przewidywania, kiedy nastąpi próba „oszukania”. Wynalazek jest oparty o architekturę bardzo popularnej sieci neuronalnej VVG16, opracowanej początkowo w celu rozpoznawania obrazów. Podobnie jak w pierwotnym zastosowaniu, w analizie mikroekspresji wykazuje wysoką trafność. Według zgłaszających wyższą niż wytrenowany obserwator. Wynalazek jest częścią metody wykrywania kłamstw podczas wywiadu.

Również w zgłoszeniu patentu US9330658B2 opisano zintegrowany system oceny prawdomówności osoby, z którą prowadzony jest wywiad. Cała procedura jest prowadzona komputerowo, system odtwarza pytania, zapisuje odpowiedzi w formie obrazu i dźwięku. Na podstawie cech mowy i wyrazu twarzy dokonuje zautomatyzowanej oceny wiarygodności przepytywanej osoby. Odpowiedzi zostają zapisane w formie przejrzystego pliku i automatycznie przesłane do osoby odpowiedzialnej. Według wynalazcy, system może oceniać prawdomówność, wiarygodność i zamiar. W połączeniu z bazą danych potencjalnie może nabyć funkcjonalność oceny, czy osoba badana nie posiada wielu tożsamości w celu popełnienia przestępstwa.

Ukryte emocje konsumenta

Analiza mikroekspresji zwykle wymieniana jest w kontekście wymiaru sprawiedliwości i służb prewencji. Wynalazek chroniony amerykańskim patentem US 7246081 B2 został jednak stworzony do zupełnie innego zastosowania. Opisana w nim metoda rejestracji i pomiaru emocji automatycznych ma służyć ocenie skuteczności działań marketingowych. Wiedza uzyskana w taki sposób wydaje się być bardzo cenna dla firm marketingowych, kierujących się zasadą, że w wielu wyborach konsumenta szalę przeważają emocje.

Rozwiązania dla bezpieczeństwa

Twórcy wynalazku chronionego patentem US9703952B2 znaleźli innowacyjne zastosowanie dla analizy mikroekspresji. W przykładach wykonania tego wynalazku, podsystem badający mikroekspresje i oceniający na ich podstawie emocje użytkownika jest elementem większego systemu zabezpieczającego. Cały układ uzależnia dostęp użytkownika do chronionego zasobu (np. niejawnych dokumentów) zarówno od jego tożsamości jak i od psychicznego nastawienia, czy zamiaru.

Firma Facense Ltd. w swoich licznych zgłoszeniach opisuje system kamer i czujników, będących częścią większego projektu inteligentnych okularów, które monitorują parametry życiowe osoby je noszącej. Mikroekspresje są tam jednym ze wskaźników, pozwalających systemom przetwarzającym Big Data ocenić zmęczenie, poziom stresu, a nawet objawy psychopatologiczne.

Systemy rozpoznawania prawdomówności lub intencji z pewnością będą się dynamicznie rozwijały w najbliższym czasie, ponieważ jest na nie wielkie zapotrzebowanie ze strony biznesu i służb państwowych.