Nowe wytyczne EPO – łatwiej opatentujesz wynalazki oparte o sztuczną inteligencję

Europejski Urząd Patentowy (EPO) ogłosił nowe wytyczne dla Ekspertów, które weszły w życie 1 listopada 2019 r. Oznacza to, że praktyka rozpatrywania zgłoszeń wynalazków w EPO ulega kolejnej zmianie. Dla zgłaszających przewidziano wiele ułatwień, zarówno w postaci niższych opłat urzędowych, jak i łatwiejszego wykazywania patentowalności wynalazków.

Wytyczne EPO

Europejski Urząd Patentowy co roku ogłasza nowe wytyczne, które opisują obecną praktykę EPO w kwestii udzielenia patentów na wynalazki. Wytyczne wchodzą w życie z dniem 1 listopada 2019 r., ale już teraz można zapoznać się z nową wersją wytycznych pod adresem: https://www.epo.org/law-practice/legal-texts/html/guidelines2019/e/index.htm.

Zmiany, zmiany …

EPO proponuje istotne zmiany zarówno w kwestiach proceduralnych, istotnych dla pełnomocników, jak i w kwestiach uznania patentowalności wynalazków – istotnych dla wynalazców.

Wśród zmian proceduralnych warto wskazać uproszczenia w kwestii reprezentacji przed EPO dla zgłoszeń przed udzieleniem patentu, czy ułatwienia związane z uzyskiwaniem zniżek dla opłat za zgłoszenie i badanie merytoryczne w przypadku kilku zgłaszających.

Zmiany merytoryczne objęły przyznanie wynalazkom opartym o sztuczną inteligencję statusu rozwiązań technicznych. Dokonano również istotnej zmiany w aspekcie badania nowości wynalazków, co może wpłynąć na postępowania dla wynalazków z chemii i farmacji. Co więcej ułatwienia szykują się również w kwestii wykazywania poziomu wynalazczego, w szczególności dla wynalazków biotechnologicznych jak i dla wynalazków farmaceutycznych.

Liczba zmian jest ogromna i daleko przekracza zakres niniejszego wpisu. Poniżej zostaną krótko omówione wybrane zmiany.

Uproszczenia przy zmianie reprezentacji dla zgłoszeń przed udzieleniem patentu

Profesjonalnymi pełnomocnikami przed EPO są europejscy rzecznicy patentowi i to nie uległo zmianie. Jednak w świetle nowych wytycznych nie jest obecnie wymagane przedkładanie dokumentów związanych z umocowaniem dla nowych profesjonalnych pełnomocników, w przypadku zgłoszeń, dla których EPO stwierdziło brak przeszkód do udzielenia patentu i wystosowało wezwanie do złożenia tłumaczeń dla zastrzeżeń (komunikat w myśl zasady 71(3) Konwencji o patencie europejskim).

W konsekwencji, etap składania zastrzeżeń, niezbędny do uzyskania patentu europejskiego, może być realizowany przez innego europejskiego rzecznika patentowego, niż ten prowadzący postępowanie. Zamierzeniem jest tutaj ułatwienie prowadzenia procedury tuż przed oraz po udzieleniu patentu europejskiego.

Zniżki dla opłat za zgłoszenie i badanie merytoryczne w przypadku kilku zgłaszających

Europejski Urząd Patentowy oferuje szereg zniżek opłat urzędowych dla zgłaszających spełniających określone kryteria. Np. zgłoszenia dokonywane przez osoby fizyczne są objęte zniżką, która nie przysługuje, gdy zgłaszającym jest międzynarodowy koncern. Drugim kryterium niezbędnym do udzielenia zniżek jest język urzędowy kraju, z którego pochodzi zgłaszający. Dokładniej, zgłaszający z krajów, które posiadają język urzędowy inny niż angielski, niemiecki i francuski mogą starać się o przyznanie zniżek dla opłat za zgłoszenie i badanie merytoryczne.

W dotychczasowej praktyce istniała niejasność dla sytuacji, gdy zgłaszającymi byli jednocześnie Ci spełniający wszystkie kryteria (np. przedsiębiorcy z Polski) oraz Ci którzy spełniają jedynie wybrane (np. przedsiębiorcy z Niemiec). W takich sytuacjach literalna wykładnia wymogów do przyznania zniżek oznaczałaby, że jeżeli jeden ze zgłaszających nie spełnia wymogów, zniżka nie powinna zostać udzielona dla wszystkich. W efekcie, zgłaszającym mogło nie opłacać się dokonywać zgłoszeń wspólnie.

Europejski Urząd Patentowy postanowił jednak, że możliwa jest łagodniejsza wykładnia wymogów przyznania zniżek i nie jest obecnie wymagane, aby wszyscy zgłaszający pochodzili lub mieli siedzibę w kraju, w którym co najmniej jeden z języków urzędowych nie jest językiem angielskim, niemieckim i francuskim. Wymóg, by wszyscy zgłaszający byli osobami fizycznymi, jednostkami naukowymi lub małymi lub średnimi przedsiębiorcami został jednak utrzymany w mocy.

Zmiana ta ułatwi tworzenie współpracy pomiędzy zgłaszającymi z Polski i np. z Niemiec w celu wspólnego uzyskiwania patentów na wynalazki z jednoczesnym zachowaniem prawa do niższych opłat urzędowych. Z pewnością zmiana ta przyczyni się do wzrostu współpracy pomiędzy krajami oraz do większej liczby zgłoszeń patentów europejskich.

Wynalazki oparte o sztuczną inteligencję

Obecnie Europejski Urząd Patentowy jest skupiony na wyjaśnieniu kwestii patentowalności wynalazków wcześniej uważanych za nietechniczne. Jest to istotne, gdyż uznanie technicznego charakteru jest pierwszym i podstawowym kryterium wynalazku. Dopiero w dalszej części rozpoczyna się badanie nowości i poziomu wynalazczego wynalazku.

Wynalazkami, którym w przeszłości odmawiano technicznego charakteru były tzw. wynalazki wspomagane komputerowo (CII). W zeszłym roku EPO uznało jednak, że takie wynalazki są techniczne. Teraz podobnie zaklasyfikowano wynalazki oparte o sztuczną inteligencję (AI) oraz te wykorzystujące uczenie maszynowe (ML).

W poprzedniej wersji wytycznych, EPO wskazywało, że dla wynalazków AI/ML należy wyjść z założenia, że są one nietechniczne. W nowej wersji wytycznych EPO zmieniło podejście i dla wynalazków opartych o AI/ML Eksperci EPO mają wychodzić z założenia, że dany wynalazek może mieć charakter techniczny.

Choć zmiana wydaje się jedynie powierzchowna, to powoduje ona istotne ułatwienie dla zgłaszających. Dokładniej rzecz biorąc – obecnie ekspert EPO, aby odmówić udzielenia patentu na wynalazek AI/ML będzie musiał wykazać brak technicznego charakteru, podczas gdy wcześniej to zgłaszający musiał wykazywać techniczny charakter rozwiązania.

Warto wspomnieć, że jest szansa, by w tym roku praktyka w stosunku do wynalazków AI/ML stała się jeszcze bardziej przyjazna dla zgłaszających. Europejski Urząd Patentowy obecnie rozważa czy wynalazek oparty o symulacje komputerowe może być przedmiotem patentu. W przypadku pozytywnej odpowiedzi, zgłaszający mogą mieć nie tyko ułatwione wykazanie technicznego charakteru ale również ułatwione może stać się wykazanie poziomu wynalazczego dla tego typu wynalazków.

Zmiany w aspekcie nowości (chemia i farmacja)

Ułatwienia czekają również zgłaszających wynalazki chemiczne i farmaceutyczne, gdzie kryterium nowości było często brane pod uwagę.

Wcześniej zgłaszający zmuszeni byli udowodnić, że ich wynalazki są nowe m.in. poprzez wykazywanie zaskakującego efektu technicznego na tle znanego stanu techniki. Powodowało to trudności zarówno na etapie zgłoszenia wynalazku do ochrony, jak i na etapie obrony udzielonego patentu przed unieważnieniem.

Europejski Urząd Patentowy zdecydował się ułatwić wykazywanie nowości. Obecnie w przypadku wynalazków opartych o selekcję związków chemicznych czy parametrów fizykochemicznych nie ma konieczności wykazywania zaskakujących efektów związanych z wspomnianą selekcją. Wystarczy jedynie wykazanie, że selekcja związków czy parametrów nie jest częścią stanu techniki.

Zmiana sposobu określania nowości stanowi również uzgodnienie rozbieżnej praktyki EPO dla tych samych wynalazków. Wcześniej zgłaszający, w zależności od uznania Eksperta EPO, musieli wykazać zaskakujące efekty swojego wynalazku albo byli z tego zwolnieni. Powodowało to trudności w ocenie szans na udzielenie patentu czy na utrzymanie patentu w mocy.

Zmiana w wykazywaniu nowości przesunie również ciężar dyskusji w postępowaniach o unieważnienie patentu w kierunku dyskusji nad poziomem wynalazczym. Powinno to ułatwić obronę udzielonych patentów przed unieważnieniem.

Zmiany w zakresie poziomu wynalazczego (wynalazki biotechnologiczne i farmaceutyczne)

W zakresie oceny poziomu wynalazczego dla wynalazków z dziedziny biotechnologii i farmacji, Europejski Urząd Patentowy podwyższył wymagania w stosunku do stanu techniki. Poprzednio, by wykazać brak poziomu wynalazczego wystarczyło w dokumentach ze stanu techniki zaprezentować pewną nadzieję na uzyskanie rozwiązania będącego przedmiotem zgłoszenia, tj. np. na otrzymanie białka czy związku chemicznego. Wówczas takie rozwiązanie (np. białko czy związek chemiczny) uważano za oczywiste, a EPO odmawiało udzielenia patentu.

Obecnie EPO wymaga od badania stanu techniki wykazania nie nadziei na uzyskanie rozwiązania, ale uzasadnionego oczekiwania, co do uzyskania rozwiązania biotechnologicznego czy farmaceutycznego. W efekcie, skoro EPO więcej wymaga od stanu techniki, zgłaszającym łatwiej będzie wykazać poziom wynalazczy dla swoich wynalazków. A skoro łatwiej będzie wykazać poziom wynalazczy, łatwiej będzie uzyskać patent na wynalazek. Podobnie ułatwione powinny być postępowania dotyczące obrony udzielonego patentu przed unieważnieniem w dziedzinach chemii czy farmacji.