Człowiek czy AI? O pułapkach w tłumaczeniach specjalistycznych i jak wyjść z nich zwycięsko

W dobie dynamicznego rozwoju sztucznej inteligencji, coraz więcej procesów, które wcześniej było realizowanych przez ludzi, jest realizowanych przez maszyny. Jednym z takich obszarów jest tłumaczenie, w tym tłumaczenia specjalistyczne, obejmujące dziedziny takie jak medycyna, technika czy prawo. W miarę jak narzędzia AI stają się coraz bardziej zaawansowane, pojawia się pytanie: człowiek czy maszyna lepiej sprawdza się w tego typu zadaniach? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Zarówno człowiek, jak i sztuczna inteligencja mają swoje mocne i słabe strony, a liczne pułapki, jakie mogą pojawić się w procesie tłumaczenia specjalistycznego, wymagają dogłębnej analizy, współpracy obydwu bytów i kontroli tłumacza.

Rola AI w tłumaczeniach specjalistycznych

Narzędzia tłumaczeniowe oparte na sztucznej inteligencji, takie jak Google Translate, DeepL czy inne programy wspomagane maszynowo, znacznie przyspieszają proces tłumaczenia. Są w stanie przetwarzać ogromne ilości tekstu w ułamku sekundy, oferując tłumaczenia w setkach języków. Technologia ta staje się nieocenioną pomocą, zwłaszcza w kontekście zadań, które wymagają szybkiego przetworzenia dużej ilości treści.

Jednak w przypadku tłumaczeń specjalistycznych AI napotyka na liczne ograniczenia. Główna pułapka wynika z braku pełnego zrozumienia kontekstu oraz niuansów języka branżowego. Tłumaczenie techniczne czy medyczne to nie tylko przekład słów, ale przede wszystkim rozumienie treści w kontekście naukowym. Maszyna, mimo swojej zaawansowanej technologii, nie jest w stanie w pełni oddać sensu terminologii specjalistycznej, która często jest wieloznaczna lub używana w konkretnych okolicznościach.

Przykłady pułapek w tłumaczeniach specjalistycznych

Po pierwsze, jak wynika z praktyki tłumaczy w JWP, maszyna nie radzi sobie z dłuższymi fragmentami tekstu. Zacina się i produkuje fragmenty tłumaczeń, które nie mają żadnego sensu. W takich sytuacjach ma tendencję do bycia bardzo kreatywną i wymyśla słowa, które nawet nie istnieją w naszym ojczystym języku, ale wyglądają naprawdę wiarygodnie. Szczególnie trudne dla oprogramowania jest również radzenie sobie z listami elementów, w których nie ma składni. Nie chodzi tylko o dłuższe fragmenty tekstu, ale także o słowa, przykładowo nazwy IUPAC związków chemicznych, które zazwyczaj są bardzo długie. Co ciekawe tego typu wyrazy są dość łatwe do przetłumaczenia lub nawet transkrypcji między językami dla tłumacza, ale kłopotliwe dla maszyny, która produkuje zabawne wyniki z sylabami lub powtarzanymi wielokrotnie częściami nazwy. Oczywiście takie niepoprawnie przetłumaczone nazwy mogą całkowicie zmienić zakres ochrony wynalazku, więc zawsze trzeba pamiętać, aby tekst zweryfikowało także ludzkie oko.

Istnieją terminy, których odpowiedniki są naprawdę trudne do znalezienia. Tłumacz po przeczytaniu kilku publikacji w końcu je znajdzie, a sztuczna inteligencja wykaże się kreatywnością i wymyśli termin. Można tu podać na przykład francuski termin „mouton-pendule”, który odnosi się do maszyny do przeprowadzania testów zderzeniowych, a jego polskie tłumaczenie dokonane przez kreatywną przez maszynę brzmiało „kołysząca się owca ”.

Istnieją także rzadkie przypadki, w których narzędzie AI w ogóle nie wyczuwa kontekstu. Przykładem może być zdanie o obieraniu, usuwaniu pestki i krojeniu mango (ang. peeling, stoning and chopping), w którym AI poszła nieco za daleko z rozumieniem słowa „stoning” i w tłumaczeniu na język polski ukamienowała mango, zamiast stwierdzić, że po prostu usunięto z niego pestkę. Podobnym przykładem jest tłumaczenie niemieckiego terminu „Brand”, który AI przetłumaczyła jako pożar, co oczywiście jest odpowiednim tłumaczeniem tego słowa, ale w kontekście obróbki ceramicznej oznacza wypalanie. Oczywistym jest, że żadne elementy ceramiczne nie są wypalane we wznieconym, szczególnie na tę okazje przez zakład produkcyjny, pożarze.

Wyjście z pułapki – synergia człowieka i AI

Czym synergia różni się od współpracy? Synergię osiąga się, gdy dwie lub więcej osób lub maszyn współpracuje ze sobą, aby stworzyć lepsze rozwiązanie, niż każda z nich mogłaby stworzyć osobno. O ile AI może być niezastąpione w tłumaczeniu prostych, niespecjalistycznych tekstów lub w przypadku tłumaczeń wymagających szybkości, to jednak tłumaczenia specjalistyczne wciąż wymagają wkładu ludzkiej wiedzy i intuicji.

Idealnym rozwiązaniem jest połączenie potencjału AI z doświadczeniem i wiedzą tłumacza. Narzędzia tłumaczeniowe oparte na AI mogą być używane jako wsparcie w procesie tłumaczenia, oferując wstępne propozycje, które następnie są weryfikowane i poprawiane przez człowieka. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie wysokiej efektywności i dokładności jednocześnie. Ludzki tłumacz może skupić się na poprawności merytorycznej i niuansach, natomiast AI przyspiesza proces poprzez automatyczne tłumaczenie dużych ilości tekstu.

Przyszłość tłumaczeń specjalistycznych

Nie ulega wątpliwości, że AI będzie odgrywać coraz większą rolę w tłumaczeniach, jednak nie należy spodziewać się całkowitego zastąpienia człowieka w tej dziedzinie, zwłaszcza jeśli chodzi o tłumaczenia specjalistyczne. Ludzkie doświadczenie i wiedza będą nadal nieocenione, zwłaszcza w dziedzinach wymagających precyzji, jak medycyna, technika czy prawo.

Kluczem do sukcesu będzie odpowiednie wykorzystanie możliwości, jakie daje sztuczna inteligencja, jednocześnie polegając na człowieku w zadaniach, które wymagają intuicji, kreatywności oraz pełnego zrozumienia kontekstu. To właśnie w tej synergii tkwi przyszłość tłumaczeń specjalistycznych, które dzięki połączeniu sił człowieka i maszyny staną się jeszcze bardziej precyzyjne, szybkie i dostępne na całym świecie.