Przyszłość w rękach kobiet! Światowy Dzień Własności Intelektualnej – IP Day, 26 kwietnia 2023
IP Day to święto własności intelektualnej. Jak zapowiedziała Lisa Jorgenson z World Intellectual Property Organization (WIPO) w tym roku w wyjątkowym stopniu poświęcimy go celebrowaniu innowacyjności, kreatywności i wkładu intelektualnego kobiet w rozwój technologiczny. Chociaż stanowią one połowę populacji, to nie czerpią tak wielu korzyści z własności intelektualnej, co mężczyźni. Dziś chcemy zaprezentować działalność właśnie tych kobiet, które dzięki swojej ciężkiej pracy, pomysłowości i wytrwałości osiągnęły sukces i pomimo licznych przeszkód, są inspiracją dla kolejnych pokoleń.
Zapraszamy do poznania 5 niezwykłych Polek: przedsiębiorczych wynalazczyń i naukowczyń, których pomysły już lub wkrótce mogą zrewolucjonizować naszą codzienność i pomóc zaplanować lepszą przyszłość.
Krótkie spojrzenie w przyszłość
Najpierw małe ćwiczenie na wyobraźnię. Jest sobotni poranek. Wstajesz, nastawiasz elektryczny czajnik [1], włączasz telewizor [2], by na platformie streamingowej ustawić kolejny odcinek ulubionego serialu [3]. W kuchni niespiesznie rozpakowujesz z folii [4] warzywa na śniadanie, a z zamrażarki wyjmujesz zdrowe mięso na obiad [5]. Krótko? Krótko. Przyjemnie? Przyjemnie. A czy zorientowałeś się, że właśnie skorzystałeś z wynalazków naszych bohaterek? Przyjrzyjmy im się bliżej.
1. Dr Olga Malinkiewicz – niedrogi prąd z energii słonecznej
Czajnik elektryczny do działania potrzebuje prądu. Czy nie byłoby wspaniale, gdyby ów prąd pochodził z energii słonecznej, a jego wytworzenie nie uszczuplało twojej kieszeni? Taki wynalazek opracowała właśnie dr Olga Malinkiewicz, współzałożycielka i Chief Technology Officer spółki Saule. Jest to tania metoda wytwarzania drukowanych ogniw słonecznych na bazie perowskitów, która funkcjonuje prawnie pod nazwą „Kompozycja powłokotwórcza oraz sposób wytwarzania powłoki fotoaktywnej”. Wynalazek ten od 3.07.2019 chroniony jest patentem europejskim nr. EP3227394, co daje mu ochronę prawną we wszystkich wskazanych z 32 krajów.
Chociaż ogniwa perowskitowe to najsławniejszy wynalazek Olgi Malinkiewicz, to jest ona również współtwórczynią innych zgłoszeń oraz już uzyskanych patentów np. zgłoszenie nr.:
P.429454 – sposób otrzymywania jodków organicznych, kompozycja perowskitotwórcza z jodkiem organicznym otrzymanym tym sposobem oraz ogniwo fotowoltaiczne z warstwą perowskitową wytworzoną z tej kompozycji,
P.436654 – podłoże z powłoką biobójczą oraz sposób wytwarzania powłoki biobójczej na podłożu czy prawo ochronne
Pat.233211 – folia optoelektroniczna oraz sposób wytwarzania folii optoelektronicznej
Co daje ochrona patentowa? Przede wszystkim zabezpiecza interes twórcy danego rozwiązania, daje mu możliwość skomercjalizowania wynalazku i czerpania z niego zysków. Tego typu ochronę przyznaje się na maksymalnie 20 lat, na terytorium jednego lub wielu krajów. Patent zabezpiecza, przed nieuczciwymi działaniami konkurencji np. w postaci kopiowania, a jeśli dojdzie do naruszenia, daje podstawę do szybkiego i korzystnego dla twórcy rozwiązania sporu.
2. Prof. Elżbieta Frąckowiak – magazyn na prąd
Prądu potrzebujemy przez całą dobę, niezależnie od pogody. Wytworzona na ogniwach perowskitowych energia musi być zatem gdzieś przechowywana. Tym zagadnieniem zajmuje się prof. Elżbieta Frąckowiak, która od lat prowadzi badania nad nanomateriałami i kompozytami, które umożliwiłyby efektywną pracę superkondensatorów magazynujących energię. Zawodowo związała się z Instytutem Chemii i Elektrochemii Technicznej na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej, gdzie prowadzi również prace nad ogniwami litowo-jonowymi i ogniwami paliwowymi.
Jest współtwórczynią europejskiego patentu EP184697, którego jednak ochrona wygasła z powodu braku wniesienia opłaty oraz licznych zgłoszeń i wciąż obowiązujących patentów na terytorium RP np.
Pat.238271 – sposób modyfikacji węgla aktywnego do elektrod kondensatorów elektrochemicznych,
Pat.238782 – hybrydowy kondensator elektrochemiczny pracujący w wodnym elektrolicie,
Pat.238545 – kondensator elektrochemiczny,
Pat.238544 – kondensator elektrochemiczny z elektrolitem stałym.
Większość praw ochronnych do wynalazków wygasła np.
Pat.215046 – kondensator elektrochemiczny pracujący w roztworze jodku,
Pat.213083 – kondensator elektrochemiczny operujący w roztworze elektrolitu z dodatkiem surfaktantu,
Pat.225412 – odwracalne ogniwo elektrochemiczne H l NiOOH.
Co to oznacza? Przyczyn wygaśnięcia patentu może być kilka. Przykładowo brak płatności za kolejny okres ochronny lub wygaśnięcie ochrony z mocy prawa (po 20 latach od zgłoszenia wynalazku). Dzięki czemu wynalazki trafiają do domeny publicznej i mogą być swobodnie wykorzystywane na rzecz potrzeb ludzkości. Umożliwia to zrównoważenie interesów Twórcy, poprzez zapewnienie monopolu na 20 lat oraz społeczeństwa, dzięki kumulowaniu efektów rozwoju technologicznego. Rzadziej zdarza się by Uprawniony, czyli właściciel prawa ochronnego, sam się go zrzekł lub by zabrakło materiału, który umożliwiałby korzystanie z danego wynalazku.
3. Dr Marta Karczewicz – super jakość obrazu i dźwięku
Skoro zapewniliśmy sobie dość zielonej energii zmagazynowanej w chemicznych superkondensatorach, by bez zmartwień korzystać z energii elektrycznej, to należy nam się odrobina rozrywki. Na ekranie telewizora właśnie leci kolejny odcinek nowego serialu w jakości obrazu, która jeszcze 10 czy 15 lat temu był nie do pomyślenia. Za tę przyjemność należą się podziękowania dr Marcie Karczewicz, która od lat pracuje nad jakością przesyłu danych audio i video. Jej rozwiązania zasilają większość platform streamingowych czy aplikacji do videokonferencji. Ze swoim zespołem w Qualcomm stworzyła wiele rozwiązań, a na ponad 700 uzyskała ochronę patentową! To dzięki jej pracy możemy oglądać programy w jakości 4k, a być może niedługo nawet 8k!
Zapewne z uwagi na powszechność zastosowania tego typu wynalazków w praktyce, są one zgłaszane w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty), czyli jako międzynarodowe zgłoszenie patentowe. Ten tryb umożliwia uzyskanie ochrony w wielu krajach jednocześnie. Z takiej formuły dr Marta Karczewicz skorzystała przy m.in.:
EP2147556 – sygnalizacja jednorodności trybu dla kodowania z predykcją wewnątrzramkową,
EP2679009 – filtrowanie wielometrykalne,
EP2319243 – filtrowanie danych wideo z zastosowaniem wielu filtrów.
Jednak ochrona wielu jej wynalazków nie obowiązuje na terytorium Polski. Dlaczego? Kiedy przyjrzymy się procedurze międzynarodowej (PCT), której zdecydowana zaletą jest możliwość uzyskania ochrony w wielu krajach jednocześnie, dostrzeżemy, że jednak wymaga ona spełnienia pewnych warunków. Od momentu udzielenia przez EPO prawa ochronnego właściciel ma trzy miesiące na przeprowadzenie walidacji patentu na wskazanym terytorium. W kilku przypadkach, to właśnie brak przetłumaczenia i przeprowadzenia procedury formalnej pozbawił wynalazki dr Marty Karczewicz ochrony prawnej na terytorium naszego kraju.
4. Dr Aneta Tor-Świątek – folie, polimery, tworzywa sztuczne
Gdy czajnik już piszczy, a telewizor przyjemnie szumi, czas na przygotowanie śniadania. Jeśli planujemy przygotować np. sałatkę, być może w przyszłości natkniemy się na wynalazek naszej kolejnej bohaterki dr Anety Tor-Świątek, która w pracy naukowej koncentruje się na tworzywach sztucznych, polimerach, tworzywach porowatych i biopolimerach, czyli m.in. folii przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Za opracowanie sposobu wytwarzania folii mikroporowatej (cieńszej, efektywniejszej w produkcji, łatwiejszej w recyclingu i jeszcze o właściwościach bakteriobójczych) otrzymała złoty medal i nagrodę specjalną na Międzynarodowej Wystawie Kobiecych Wynalazków w Korei!
Dr Aneta Tor-Świątek jest twórczynią wielu wynalazków, które były lub wciąż są chronione prawem patentowym np.
Pat.221235 – termoplastyczna rura porowata,
Pat.216419 – cienkościenna powłoka porowata,
Pat.229811 – kształtownik dwuwarstwowy polimerowo-drzewny i sposób jego wytwarzania, Pat.228302 – sposób wytwarzania materiału porowatego,
Pat.227069 – sposób wytwarzania kompozycji polimerowej,
Pat.241756 – sposób wytwarzania rury trzywarstwowej.
Nagrodzony w Korei wynalazek został już zgłoszony do Urzędu Patentowego RP P.442419 – sposób wytwarzania folii mikroporowatej. Teraz urząd będzie rozpatrywał czy przedstawione zgłoszenie zawierające m.in. opis wynalazku ujawniający jego istotę i rysunki spełnią przesłanki umożliwiające nadanie mu prawa ochronnego.
Istnieją trzy główne przesłanki, które wpływają na przyznanie wynalazkowi ochrony: nowość, poziom wynalazczy i przemysłowa stosowalność. Trzymamy kciuki za uzyskanie ochrony patentowej i wprowadzenie produktu na rynek!
5. Dr inż. Krystyna Stecka
Po zdrowym śniadaniu czas pomyśleć o planach na kolejny posiłek. Może nim być, przykładowo, dobrej jakości mięso z ekologicznej hodowli. Konsumenci coraz częściej zwracają uwagę na warunki, w jakich żyją zwierzęta hodowlane oraz na problem zbyt częstego stosowania antybiotyków, które poprzez spożycie, finalnie trafiają do ludzi. Między innymi tym kwestiom poświęciła swoją pracę badawczą dr inż. Krystyna Stecka, kierownik Zakładu Technologii Fermentacji w Instytucie Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego w Warszawie. Zajmuje się szerokim wachlarzem działań związanych z bakteriami fermentacji mlekowej, zastosowaniem drożdży w gorzelnictwie oraz użyciem probiotyków dla poprawy dobrostanu zwierząt hodowlanych, poprzez wprowadzenie ich do pasz.
Dr inż. Krystyna Stecka na przestrzeni lat stworzyła wiele rozwiązań, które uzyskały ochronę patentową, a których zastosowanie ulepszyło branżę rolno-spożywczą np.
Pat.187973 – sposób otrzymywania hydrolizatu białek drożdży,
Pat.190234 – drożdżowy biopreparat dla zwierząt i sposób wytwarzania drożdżowego biopreparatu dla zwierząt,
Pat.202039 – sposób wytwarzania spirytusu surowego,
Pat.202418 – sposób wytwarzania owoców w alkoholu oraz owoce w alkoholu,
Pat.217703 – bakteryjna kultura starterowa do kiszenia ogórków.
IP Day – święto pomysłowości!
Wynalazek to nie tylko maszyna, ale również rozwiązania techniczne, chemiczne, biotechnologiczne czy komputerowe. To niezwykle budujące, że naukowcy coraz częściej sięgają po ochronę prawną swoich dokonań intelektualnych, a niektórzy rozwijają je i przekuwają w biznes. Przedstawione dzisiaj bohaterki różnią się pod wieloma aspektami, choćby dziedziny naukowej, skali działania czy wieku, ale niewątpliwie łączy je pasja, zaangażowanie i ogromna, specjalistyczna wiedza. Takim właśnie osobom: twórczym, innowacyjnym i pomysłowym służy prawo własności intelektualnej. A wszystkim, którzy mają z nimi styczność, od samych Twórców, przez rzeczników patentowych i ekspertów, po pracowników UPRP, EPO i WIPO życzymy wszystkiego najlepszego z okazji IP Day. Oby nieustannie przybywało ciekawych rozwiązań na wszystkich polach nauki!
