O zmienności znaku towarowego, czyli o znakach niestandardowych słów kilka

Czym jest znak towarowy? To, zdawałoby się proste pytanie, powinno prowadzić do równie prostej odpowiedzi – na przykład: jest to coś umożliwiającego jednoznaczną identyfikację oznaczanych nim towarów. Ale wszystko zależy od tego, do kogo je skierujemy.

Polski rzecznik patentowy zapewne uzupełniłby swoją odpowiedź o cechy, które znak towarowy musi spełniać jako oznaczenie (jest postrzegalny zmysłowo, jednolity, samoistny oraz przedstawiony w sposób jasny i precyzyjny) oraz o informacje dotyczące wymogów Urzędu Patentowego RP odnośnie sprecyzowania przedmiotu ochrony. Znak należy przedłożyć Urzędowi w sposób umożliwiający jego odtworzenie w rejestrze urzędowym jasno, precyzyjnie, samodzielnie, zrozumiale, trwale, obiektywnie i w sposób łatwo dostępny.

I jest spore prawdopodobieństwo, że mecenas nie poprzestałby na tym – jak każdy specjalista zapytany o coś nie całkiem i nie zawsze oczywistego ze swojej dziedziny.

Ekspert urzędu patentowego przedstawiłby również listę pożądanych i niepożądanych cech znaku towarowego zgodnie z praktyką w swojej jurysdykcji, które to cechy, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się drobiazgami, w rzeczywistości decydują o rejestracji lub jej odmowie dla zgłaszanego oznaczenia.

Konsument dodałby, że znak powinien być estetyczny, nie nazbyt skomplikowany i  charakterystyczny.

I w ten oto sposób, zamiast prostej odpowiedzi, mamy kolejne pytania – na przykład „Jak właściwie znak towarowy powinien wyglądać, aby udało się go zarejestrować?”

Kształt znaku

W przeszłości wyróżniano trzy zasadnicze rodzaje znaków towarowych:

1) słowne np. zarejestrowany pod numerem R-151187

KROKODYL

2) słowno-graficzne np. zarejestrowany pod numerem R-178871

3) graficzne np. zarejestrowany pod numerem R-178780:

W ostatnich latach, reagując na potrzeby rynku, rosnącą kreatywność twórców oraz (co szczególnie cieszy) rosnącą świadomość konsumentów, zostały wprowadzone nowe rodzaje znaków towarowych – nietradycyjne znaki towarowe, wśród których można wyróżnić znaki:

1) przestrzenne np. zarejestrowany pod numerem R-307660

Są to ujęcia tego samego znaku z różnych stron, wykonane w celu odpowiedniej jego prezentacji.

2) pozycyjne np. zarejestrowany pod numerem R-344384:

Linią ciągłą przedstawiony jest zastrzeżony element, natomiast linią przerywaną obrys towaru dla celów poglądowych. Dzięki temu możemy zobrazować, w którym miejscu  znajduje się przedmiotowy znak towarowy.

3) desenie, na przykład zarejestrowany pod numerem R-328414

To nowy rodzaj znaków towarowych, dzięki któremu jak się wydaje, mogą skończyć się dyskusje czy deseń umieszczony na tkaninie jest znakiem towarowym czy jedynie motywem dekoracyjnym

4) kolory (lub kombinacje kolorów) np. zarejestrowany pod numerem R-271601

5) dźwiękowe np. zarejestrowany pod numerem R-312520

Zapis nutowy, który umożliwia odtworzenie zarejestrowanego znaku dźwiękowego, chroniącego określoną melodię – nie mylmy go ze znakiem graficznym w postaci nut umieszczonych na pięciolinii w określonym porządku.

6) ruchome np. zarejestrowany pod numerem R-340791:

Podobnie jak w przypadku znaku przestrzennego, powyższe cztery przedstawienia graficzne odnoszą się do jednego znaku i są ułożone w chronologicznym porządku przedstawiającym zachodzącą w nim zmianę wskutek ruchu)

7) multimedialne np. zarejestrowany pod numerem R-343856

Są to, najprościej mówiąc, znaki łączące w sobie animację oraz dźwięki, przez co ich stosowanie jest ograniczone możliwością odtwarzania na odpowiednich urządzeniach elektronicznych.

8) holograficzne np. zarejestrowany pod numerem EUTM-018399029

To kolejna grupa znaków, których używanie jest ograniczone przez medium umożliwiające ich odtworzenie. Każdy z nas zetknął się przynajmniej raz w życiu z hologramem i wie, że dostrzeżenie efektu zmiany obrazu jest możliwe tylko kiedy zaczniemy poruszać znakiem, który został naniesiony na powierzchnię odpowiednią techniką – stąd niemożność zaprezentowania pełnych jego możliwości w zwykłym tekście drukowanym.

9) inne, w tym: smakowe, zapachowe i dotykowe.

Wysokie wymagania

Czy wprowadzenie nowych rodzajów znaków towarowych przełożyło się na łatwiejsze uzyskanie prawa ochronnego dla zgłoszonego oznaczenia? Niestety dla Zgłaszających – nie.

Urzędy patentowe, zarówno UPRP jak i EUIPO, nadal stawiają zgłoszeniom znaków surowe wymagania, tak formalne jak i prawne. Co więcej, ponieważ nietradycyjne znaki towarowe są stosunkowo młodym tworem, wydaje się, że eksperci urzędów odpowiedzialnych za ich badanie są w tych przypadkach szczególnie restrykcyjni i ostrożnie przyznają prawa ochronne na fantazyjne pomysły, które są doskonale odróżniane przez swoich docelowych konsumentów, ale jeszcze nie miały zbyt wiele okazji do pojawienia się w orzecznictwie z zakresu własności intelektualnej.

Ponadto, o ile w przypadku znaku dźwiękowego zapis nutowy (i ewentualne dołączenie do niego nagrania na płycie CD) spełnia wymogi formalne stawiane znakom towarowym, to w przypadku znaków smakowych czy zapachowych pierwszą trudnością w rejestracji staje się sposób ich prezentowania zarówno w rejestrze, jak i w toku ich używania dla identyfikacji towarów lub usług.

Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że losowa osoba spośród przeglądających rejestr znaków w bazie odpowiedniego urzędu zdoła poprawie zinterpretować skomplikowany zapis symboli chemicznych (nawet jeżeli będzie wiedziała czego spodziewać się po zapisie, na przykład „NH₃” lub po takim obrazku:

Dla niewtajemniczonych, odpowiednio: amoniak i aldehyd benzoesowy – zapach migdałowy.)

Z kolei zmysłowe postrzeganie smaku i zapachu jest sprawą bardzo indywidualną i na przykład „smak czekolady” będzie różnie rozumiany przez różne osoby (abstrahując od tego, czy mowa o czekoladzie mlecznej, białej, gorzkiej i o jakim procencie zawartości kakao), tak samo jak „zapach pomarańczy” – który może być bardziej słodki, gorzkawy czy „świeży”. Rozwiązaniem byłoby przechowywanie próbek zastrzeżonych znaków, ale w chwili obecnej wydaje się to być niemożliwe ze względów technicznych – dostępne nośniki próbek zapachowych mają określoną trwałość, a pomieszczenia Urzędu Patentowego określoną kubaturę, która nie powiększy się, jak miejsce na serwerze żeby pomieścić nowe pozycje w rejestrze.

Wracając do znaków dźwiękowych, wydawałoby się, że niemożliwość zapisania dźwięku przy pomocy nut nie dyskwalifikuje dźwięku. Dzięki dobrodziejstwom technologii (zwłaszcza Internetu) możemy odtworzyć znak zapisany w rejestrze w dowolnym miejscu na Ziemi i z dowolnego miejsca na Ziemi, pod warunkiem, że baza danych urzędu została udostępniona użytkownikom zewnętrznym. Niemniej jednak, znak towarowy bez względu na swój rodzaj musi spełnić (poza wymienionymi wcześniej kwestiami formalnymi i technicznymi) także warunki dotyczące swojej dystynktywności.

Przekonała się o tym spółka Ardagh Metal Beverage Holdings GmbH & Co. KG, która złożyła w EUIPO zgłoszenie znaku w postaci dźwięku powstającego przy otwieraniu puszki napoju gazowanego. Sam pomysł brzmi ciekawie, ale należy wziąć pod uwagę dla oznaczania jakich towarów tenże znak miałby zostać użyty. W tym przypadku zgłaszający wymienił pięć klas (6, 29, 30, 32 i 33), co przełożyło się na odmowę rejestracji ze względu na fakt, że tego rodzaju dźwięk w odniesieniu do, między innymi, metalowych pojemników na ciecze, produktów mlecznych, piwa oraz napojów na bazie kawy i kakao, nie spełnia wymogu dystynktywności.

W dziedzinie znaków przestrzennych nawet tak renomowana marka jak Guerlain miała kłopoty z otrzymaniem ochrony dla kształtu podłużnej, stożkowatej i cylindrycznej szminki. Dopiero wyrok Sądu, w którym Zgłaszający stanął naprzeciw Urzędu UE do spraw Własności Intelektualnej, otworzył drogę do rejestracji, stwierdzając nieważność decyzji Pierwszej Izby Odwoławczej EUIPO oraz potwierdzając, że chociaż wśród szminek znajdują się mniej lub bardziej fantazyjne kształty, nie oznacza to automatycznie, że każdy nowy kształt zaprezentowany samodzielnie będzie natychmiast postrzegany, jako jeden z nich.

Późniejsze zgłoszenie przestrzennego znaku szminki Guerlain otrzymało rejestrację w Unii Europejskiej pod numerem EUTM-018333084.0 Patrząc na powyższe zdjęcia bez kontekstu, trudno powiedzieć, co przedstawia – bardzo oryginalny i ekskluzywny pendrive? A może włącznik do lampy stojącej? Markowe etui na słuchawki? Batonik marcepanowy w białej polewie?

Na kłopoty – rzecznik patentowy

Podsumowując, żeby zaoszczędzić sobie kosztów (oraz nerwów) związanych ze skutkami nieumyślnie popełnionych błędów i uchybień w zgłoszeniu znaku towarowego, najlepiej będzie zacząć procedurę zgłoszeniową od znalezienia doświadczonego rzecznika patentowego.

Dobry rzecznik patentowy odpowie na wszystkie pytania, doradzi, a jeżeli będzie trzeba także przygotuje dokumentację zgłoszeniową w sposób pozwalający uzyskać rejestrację znaku, co pozwoli na pełne wykorzystanie jego potencjału przez Zgłaszającego.

A potencjał znaków nietradycyjnych jest duży i ma szansę jeszcze rosnąć, choćby ze względu na postęp w dziedzinie nowych technologii. Można jedynie zgadywać jakie nowe znaki zostaną w przyszłości dołączone do kategorii niestandardowych – na przykład znaki wirtualne, obecne w świecie rzeczywistym dzięki projektorom trójwymiarowym, które po dotknięciu przez użytkownika zmienią swój charakter? Niejednokrotnie udowodniono, że jedyną granicą w takich przypadkach bywa ludzka wyobraźnia. A że trudno potem wymyślić uniwersalne zasady biorące w swoje ramy, tak różne i fantazyjne pomysły, ale to już zupełnie odrębna kwestia.

Artykuł autorstwa Kamili Papiernik