Jak rozegrać GAMECHANGER-a?
Gamechanger. Tym mianem określa się wchodzący z początkiem 2023 roku system patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz Jednolitego Sądu Patentowego. Czy polskiego przedsiębiorcę ten temat powinien zainteresować, skoro Polska nie jest stroną stosownych porozumień? Czy polski biznes zobowiązany jest grać w tę grę? Na te i więcej pytań, staram się odpowiedzieć poniżej.
W minionym tygodniu rozpoczęła się w Polsce ponownie dyskusja na temat patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz Jednolitego Sądu Patentowego. 21września 2022 roku kancelaria JWP Rzecznicy Patentowi zorganizowała pierwszą w Polsce międzynarodową konferencję naukowo-biznesowa poświęconą w całości tylko tej tematyce. Spotkanie zgromadziło wielu teoretyków i praktyków prawa własności intelektualnej z Polski i ze świata. Po części naukowej, głos został oddany tym podmiotom, których nowy system dotknie bezpośrednio, czyli wszystkim tym, którzy dokonują zgłoszeń patentowych, uzyskają i ostatecznie egzekwują swoje prawa. W tym gronie, poza jednostkami naukowo – badawczymi, instytutami czy uczelniami, znajdują się naturalnie przedsiębiorcy.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że zeszłotygodniowa dyskusja jest nowym otwarciem, po przeszło dziesięciu latach, tj. od roku 2012, kiedy ważyły się losy udziału Polski w systemie jednolitej ochrony patentowej. Przeważyły wówczas głosy na „NIE”, odkładające ten temat do zamrażalki na dziesięć lat. Miniona dekada przyniosła wiele zmian – w tym chociażby wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (a to UK było jednym z tych krajów, z inicjatywy którego o nowym systemie w ogóle zaczęto rozmawiać), aby ostatecznie domknąć cały proces ratyfikowanym przez 17 państw Porozumieniem. W oczekiwaniu na ostateczny podpis Niemiec i rozpoczęcie działalności patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz instytucji Jednolitego Sądu Patentowego, kancelaria JWP oddała głos, wszystkim tym, których system może ostatecznie dotknąć.
Jedną z uczestniczek biznesowego panelu opisywanego wydarzenia była mecenas Agata Sobol, włoski adwokat z polskimi korzeniami, na co dzień praktykujący w Mediolanie. Włochy są krajem, który ostatecznie ratyfikował Porozumienie i to właśnie z tej odległej, zagranicznej perspektywy, aktywność polskich przedsiębiorców oceniała mecenas Sobol. Zdaniem naszej gościni w czasach globalizacji, internacjonalizacji oraz obecności w wirtualnym świecie, myślenie o biznesie w lokalnej perspektywie traci sens. Współpraca z polskimi przedsiębiorcami, pozwoliła na stwierdzenie, że mało jest polskich podmiotów które nie sprzedają swoich towarów i usług za granicą i definiowanie swojej działalności jedynie w perspektywie krajowej, jest dalece krótkowzroczne.
Ten międzynarodowy wątek dla funkcjonowania nowego systemu jest kluczowy, bowiem sądom o statusie międzynarodowym nie powierzano dotychczas kompetencji w sprawach, gdzie przeciwnymi stronami postępowania mogliby być konkurenci rynkowi. Utworzenie sądu cywilnego wspólnego dla kilku państw stanowiło wyzwanie, bowiem wymagało wypracowania konsensusu w kwestii wyboru właściwych przepisów prawa, które sąd powinien stosować w toku orzekania. Jednolity Sąd Patentowy nie będzie co prawda organem sądowym Unii Europejskiej, ale zgodnie z przepisami umowy międzynarodowej będzie jednocześnie sądem krajowym każdego z państw-członków systemu. I właśnie naiwne, a co za tym idzie zgubne w skutkach może okazać się podejście, że przedsiębiorca z Polski nie bierze udziału w grze, której stroną nie jest Polska, wszak do wytoczenia ewentualnego powództwa o naruszenie patentu może dojść przed którymś z kilku oddziałów Jednolitego Sądu Patentowego, na terytorium państwa, gdzie nastąpiło naruszenie patentu. Polska nie będąc stroną nowego systemu i nie uczestnicząc w kształtującym się orzecznictwie – choć ostatecznie orzecznictwo to może być budowane na sprawach potencjalnych naruszeń dokonywanych zagranicą przez polskie podmioty – zdaniem naszych zagranicznych gości, straci najwięcej. Podobnego zdania są wszyscy zwolennicy patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz Jednolitego Sądu Patentowego.
Dużą część perspektywy biznesowej podczas omawianej konferencji, poświęcono wątkom związanym z edukacją i wiedzą na temat zalet i wad oraz szans i ryzyk związanych z nowym systemem. A wiedza w tym temacie niestety nie jest powszechna. Podejmowanie strategicznych decyzji w zakresie ochrony własności intelektualnej, która w wielu przypadkach stanowi o wartości danego przedsiębiorstwa, w oparciu jedynie o zdezaktualizowane analizy sprzed 10 lat czy słyszalne gdzieś w eterze subiektywne opinie, to w ocenie organizatorów za mało. Dlatego też rozpoczęto prezentowanie różnych poglądów i aspektów tego rozwiązania, pozostawiając przestrzeń i podsycając dyskusję różnych środowisk. Bezsprzecznie jednak, do rzeczowej i pogłębionej dyskusji można podejść jedynie wówczas, gdy jest się wyposażonym w odpowiednią ilość informacji na dany temat. Dlatego też, tak ważne wydaje się rozpoczęcie dialogu, pogłębianie wiedzy, uświadamianie środowisk, którym temat jest zupełnie obcy, a nade wszystko wsłuchiwanie się w głos przedsiębiorców.
Nie jest tajemnicą, że Polska małymi i średnimi przedsiębiorcami stoi i choć w międzynarodowej dyskusji słyszalne są głosy niektórych teoretyków prawa, że nowy system dedykowany jest tylko i wyłącznie dla dużych i innowacyjnych firm o szerokim portfolio patentowym, należy zwrócić uwagę na dane statystyczne. Podmioty, o których mowa (duże innowacyjne firmy) stanowią zaledwie 5% wszystkich dokonujących zgłoszenia patentowe w Europejskim Urzędzie Patentowym. Cztery razy więcej, bo aż 20% to małe i średnie przedsiębiorstwa. Nowy system zatem dotknie małych i średnich przedsiębiorców z Europy, w tym z Polski – czy tego chcemy czy nie. I to właśnie od tych mądrych, podjętych w oparciu o wiedzę decyzji zależeć będzie czy i jak nowy system wpływa w szerszej perspektywie na całą polską gospodarkę.
Obecna i aktywna w panelu biznesowym Pani Justyna Rechnio – krajowy i europejski rzecznik patentowy, szefowa ds. patentów Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA S.A – słusznie zwróciła uwagę na dużą specyfikę branży farmaceutycznej, którą reprezentowała. Z uwagi na specyfikę tejże, padły sformułowania że branża farmaceutyczna była, jest i będzie obecna, na wszystkich kluczowych w kontekście zdrowia rynkach – w tym Polsce. Dla branży farmaceutycznej zatem, niezależnie od istniejących czy planowanych form ochrony, obecność na poszczególnych rynkach jest kluczowa. I to czy Polska przystąpi do nowego systemu, tak długo jak Uprawnionym pozostanie możliwość równoległego decydowania o utrzymywaniu/wygaszaniu ochrony na poszczególnych rynkach, jest wtórne. Pani Rechnio wyraźnie jednak podkreśliła, że takie stanowisko towarzyszy jej z uwagi na specyfikę branży, natomiast z uwagi na fakt, że struktura polskich przedsiębiorców to przedsiębiorcy mali i średni, przy podejmowaniu ostatecznych decyzji dotyczących udziału Polski w grze jaką jest patent europejski jednolitym skutku oraz Jednolity Sąd Patentowy, bezwzględnie należy uwzględnić interesy innych (w tym małych i średnich) uczestników rynku.
Już teraz zatem należy rozpocząć dyskusję. W biznesie, jak wszędzie, patrzenie „tu i teraz” i zatracenie z pola widzenia dłuższej i krótszej perspektywy, to daleko idąca – wspomniana już – krótkowzroczność. Wydarzeniem zorganizowanym 21 września 2022 roku w formie hybrydowej, JWP Rzecznicy Patentowi rozpoczęło dyskusję, która, na co głęboko liczę, będzie się rozchodzić w różnych kierunkach. Kierunek przedsiębiorcy jest jednym z nich. Niezmiernie istotnym. Warto zatem uważnie śledzić informacje na temat nowego systemu, włączać się w dyskusję, prezentować swoje poglądy, wyrażać obawy i pytać – tak samodzielnie jak i za pomocą organizacji zrzeszających przedsiębiorców, aby za kilka lat nie okazało się, że przespaliśmy jakiś kawałek historii, jaki właśnie zapisuje się na kartach własności intelektualnej. Jeżeli ten sen skutkować będzie jedynie nadmiernym wypoczęciem, będziemy mogli sobie wspólnie ostatecznie pogratulować, gorzej jednak, jeżeli skończy się to bólem głowy. Finansowym bólem głowy, który polskich przedsiębiorców kosztował będzie najwięcej. Tego chcielibyśmy chyba wszyscy uniknąć najbardziej.
Materiał został opublikowany również w Poradniku prawo i podatki Kancelarie rp. Rzeczpospolita 30.09.2022
Autor: Piotr Godlewski
