Brexit z perspektywy unijnych znaków towarowych i wzorów wspólnotowych

W 2016 roku Brytyjczycy opowiedzieli się w referendum za opuszczeniem Unii Europejskiej. Kilka miesięcy później rząd Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii formalnie rozpoczął przewidzianą w art. 50 Traktu Lizbońskiego procedurę wystąpienia tego państwa członkowskiego ze struktur Unii. Wśród wielu pytań odnoszących się do Brexitu rodzi się również to dotyczące statusu unijnych znaków towarowych i wzorów wspólnotowych po 29 marca 2019 roku.

Toczące się negocjacje pomiędzy brytyjskim rządem a unijnymi instytucjami dotyczące kształtu porozumienia określającego dwustronne relacje po Brexicie wciąż nie przyniosły wiążących rezultatów. Tym samym więcej jest w tym zakresie pytań niż rzetelnych odpowiedzi. Okazuje się jednak, że mimo utrzymującego się stanu niepewności co do ostatecznych skutków „rozwodu” Wielkiej Brytanii z Unią Europejską, pewne konsekwencje można przewidzieć wyłącznie w oparciu o obowiązujące obecnie przepisy prawa unijnego. Wykorzystując ich literalne brzmienie, Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w dokumencie z  18 stycznia 2018 roku przedstawił pokrótce skutki, jakie wywoła Brexit w stosunku do unijnych znaków towarowych i wzorów wspólnotowych. Niezależnie od ostatecznych efektów prowadzonych w tym zakresie negocjacji, dają one pewien ogląd na to, z jaką rzeczywistością przyjdzie się zmierzyć przedsiębiorcom być może już pod koniec marca przyszłego roku.

Na wstępie należy zauważyć, że opuszczenie przez Wielką Brytanię struktur unijnych będzie skutkowało traktowaniem tego państwa jako „kraju trzeciego” (ang. third country). Jest to istotne, ponieważ m.in. przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 roku w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej (dalej: rztue) w wielu przypadkach bezpośrednio definiują status i niektóre uprawnienia obywateli krajów spoza Unii Europejskiej. Z perspektywy Brexitu warto przyjrzeć się takim zagadnieniom jak reprezentacja procesowa przed EUIPO, terytorialny zakres ochrony unijnych znaków towarowych czy choćby status języka angielskiego jako jednego z dotychczasowych języków procedowania.

Pełnomocnictwo

Kwestie związane z pełnomocnictwem uregulowano w unijnym rozporządzeniu m.in. w przepisie art. 119 rztue. Zgodnie z jego treścią osoby fizyczne lub prawne, które nie mają miejsca zamieszkania lub głównego miejsca prowadzenia działalności lub rzeczywistego i poważnego przedsiębiorstwa przemysłowego lub handlowego w Europejskim Obszarze Gospodarczym, są reprezentowane przed Urzędem przez pełnomocników we wszystkich postępowaniach przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, z wyjątkiem dokonania zgłoszenia unijnego znaku towarowego. W praktyce oznacza to, że obywatele brytyjscy po Brexicie w dalszym ciągu będą mogli działać bezpośrednio przed EUIPO w zakresie dokonywania zgłoszeń znaków towarowych Unii Europejskiej, niemniej uprawnienie to będzie ograniczone wyłącznie do samej czynności zgłoszenia danego oznaczenia. Do podjęcia dalszych czynności w postępowaniu rejestrowym konieczne będzie ustanowienie pełnomocnika. Dotyczyć to może przede wszystkim postępowań sprzeciwowych, które pełnią istotną rolę w toku trwania procedury po dokonaniu zgłoszenia. Wystarczy tylko przejrzeć rejestry urzędowe EUIPO, aby przekonać się, w jak wielu przypadkach zostaje złożony sprzeciw wobec zgłoszenia unijnego znaku towarowego, co nie powinno dziwić w świetle wzrastającej ilości przyznawanych w tym obszarze praw wyłącznych. Zgodnie z literalną treścią wskazanego przepisu rozporządzenia obywatele krajów spoza Unii Europejskiej muszą działać za pośrednictwem pełnomocnika także w innych postępowaniach toczących się przed EUIPO, na przykład w sprawach o unieważnienie prawa z rejestracji unijnego znaku towarowego albo stwierdzenie wygaśnięcia takiego prawa. Stworzy to – po Brexicie –  dodatkowy wymóg dla brytyjskich przedsiębiorców, którzy dotychczas mogli być reprezentowani na przykład przez swoich pracowników.

Na marginesie warto wskazać, że zawodowym pełnomocnikiem przed EUIPO co do zasady może być osoba fizyczna uprawniona do występowania w kraju członkowskim przed centralnym urzędem zajmującym się ochroną własności przemysłowej w sprawach dotyczących znaków towarowych (w Polsce może to być np. rzecznik patentowy).

Zakres ochrony unijnych znaków towarowych

Przepisy unijnego rozporządzenia wyraźnie wskazują, że znak towarowy Unii Europejskiej podlega ochronie na terytorium wszystkich państw członkowskich. Oznacza to, że z chwilą wystąpienia ze struktur unijnych prawa do unijnych znaków towarowych przestaną obowiązywać na terytorium Wielkiej Brytanii. Co prawda Komisja Europejska stoi na stanowisku, że prawa z rejestracji unijnych znaków towarowych, udzielone przed datą wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, powinny automatycznie pozostawać w mocy na jej terytorium (prawdopodobnie już jako prawa krajowe), niemniej ta kwestia jest uzależniona właśnie od ostatecznego kształtu porozumienia, jakie zostanie wynegocjowane w związku z Brexitem (szerszej zob. European Commission, Position paper on IP Rights, 20 September 2017, Doc. No TF50 (2017) 11/2, at point I.1.).

Dodatkowo warto wspomnieć, że brytyjskie sądy stracą uprawnienie do orzekania w przedmiocie ważności praw z rejestracji unijnych znaków towarowych. Prawo do unijnego znaku towarowego może zostać unieważnione zarówno na podstawie wniosku złożonego do EUIPO (bezpośrednio), jak i na podstawie powództwa wzajemnego w postępowaniu w sprawie naruszenia przed sądem państwa członkowskiego (art. 123 i n. rztue).

Wreszcie do rozstrzygnięcia pozostaje pytanie, czy używanie unijnego znaku towarowego na terytorium Wielkiej Brytanii przed datą jej wystąpienia z Unii Europejskiej będzie miało w dalszym ciągu równoważny skutek z używaniem tego oznaczenia na terytorium innych państw członkowskich. W tym zakresie wydaje się, że tak właśnie być powinno, skoro do dnia 29 marca 2019 roku terytorium brytyjskie w dalszym ciągu uznawane jest za część terytorium unijnego. Ma to istotne znaczenie w przypadku postępowań o stwierdzenie wygaśnięcia prawa z rejestracji unijnego znaku towarowego, w toku których konieczne jest wykazanie rzeczywistego używania oznaczenia na terytorium UE.

Język angielski w postepowaniach przed EUIPO

W postępowaniach przed EUIPO nie należy oczekiwać zmian w możliwości posługiwania się językiem angielskim. Przesądza o tym bezpośrednio treść samego rozporządzenia unijnego, które w art. 142 ust. 2 rztue wskazuje na pięć języków Urzędu, w tym właśnie na język angielski. Nawet zatem w sytuacji, w której Wielka Brytania wystąpi z Unii Europejskiej, obywatele Unii w dalszym ciągu będą mogli procedować przed EUIPO właśnie w tym języku. Jest w tym sporo pragmatyzmu, biorąc po uwagę, że to właśnie angielski jest językiem, którym – zgodnie z danymi Komisji Europejski – posługuje się blisko połowa unijnych obywateli (jako językiem ojczystym oraz językiem obcym).

Warto również zwrócić uwagę, że język angielski w dalszym ciągu będzie odgrywać niemałe znaczenie dla oceny m.in. bezwzględnych podstawy do odmowy rejestracji unijnego znaku towarowego. Przykładowo opisowość danego oznaczenia z punktu widzenia konsumentów anglojęzycznych wciąż będzie skutkowała odmową udzielenia prawa. Jak wskazuje EUIPO, wynika to zarówno z faktu, że język ten ma status urzędowy w innych krajach członkowskich poza Wielką Brytanią, ale także ze wspomnianej jego powszechnej znajomości oraz wykorzystania w unijnym biznesie i reklamie.

Wzory wspólnotowe

W odniesieniu do wzorów wspólnotowych EUIPO wskazuje, że w sprawach z nimi związanych znajdą zastosowanie te same reguły (mutadis mutandis), które zostały zasygnalizowane powyżej w sprawach unijnych znaków towarowych. Tym samym status ich ochrony na terytorium Wielkiej Brytanii po 29 marca 2019 roku również pozostaje na razie niewiadomą.

Zaproponowano również rozwiązanie odnoszące się do niezarejestrowanych wzorów wspólnotowych. Podlegają one ochronie przez okres trzech lat od dnia, w którym dany wzór został po raz pierwszy udostępniony publicznie na terytorium Unii Europejskiej. Zgodnie z literalną interpretacją przepisów unijnych każdy wzór upubliczniony na terytorium Wielkiej Brytanii do 29 marca 2019 roku będzie chroniony na terytorium pozostałych państw członkowskich jako wzór niezarejestrowany również po Brexicie.

Z punktu widzenia oceny przesłanki nowości czy indywidualnego charakteru zarejestrowanego wzoru wspólnotowego nie ma konieczności dokonywania jakichkolwiek zmian legislacyjnych. Powszechnie przyjmuje się bowiem, że wskazane przesłanki są oceniane z perspektywy ogólnoświatowej. Fakt zatem, czy przykładowo identyczny wzór w stosunku do tego, który zarejestrowano, został udostępniony publicznie w Wielkiej Brytanii czy na przykład w Chinach, nie ma znaczenia z punktu widzenia postępowania o unieważnienie prawa z rejestracji.

***

Należy pamiętać, że powyższa interpretacja przepisów nie została zaakceptowana przed Dyrektora Wykonawczego EUIPO jako oficjalne wytyczne (Guidelines for the examination) tego Urzędu, nie jest ona też stanowiskiem potwierdzonym w rozstrzygnięciach Izby Odwoławczej EUIPO lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to zatem, że po 29 marca 2019 roku wiele jeszcze może się zmienić.