Inwentorka, Kreatorka…, czyli o roli kobiet w świecie Własności Intelektualnej

Dzień Kobiet to doskonała okazja by przypomnieć kobiety, które  dzięki swojej pomysłowości, kreatywności i odwadze trwale zmieniły oataczającą nas rzeczywistość.

Panie od wieków mają nieodpartą potrzebę „ulepszania świata”. Utrwalony przez stulecia podział ról na zajęcia damskie i męskie spowodował, że większość najsłynniejszych wynalazków stworzonych przez kobiety dotyczy praktycznych rozwiązań związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Ale, jak się przekonacie, nie tylko.

Któż z nas nie docenia zalet posiadania w domu zmywarki. Jej powstanie zawdzięczamy przedsiębiorczej Josephine Cochrane. Jako pani domu martwiła się, że jej zastawa z kosztownej porcelany nadmiernie się niszczy, gdyż myjąca naczynia służba często je tłucze. Postanowiła więc sama myć zastawę i jednocześnie zaczęła myśleć nad konstrukcją urządzenia, które mogłoby ją wyręczyć. Tak powstał prototyp zmywarki składający się ze zbiornika, w którego wnętrzu znajdował się stojak z naczyniami, na które działano wodą pod ciśnieniem.

Konstrukcja zmywarki została dopracowana przy wsparciu mechanika George’a Buttersa zaś 28 grudnia 1886 roku urządzenie uzyskało ochronę patentową.

Nr patentu: US355139A

Produkt na początku sprzedawano znajomym, ale wkrótce zaintersowały się nim też restauracje i hotele.

Zasada działania zmywarki Josephine jest ponadczasowa i nie uległa zasadniczym zmianom aż do czasów współczesnych. Wynalazek zyskał sławę i uznanie oraz nagrodę za innowacyjny projekt i trwałość konstrukcji podczas Światowej Wystawy w Chicago w 1893 r.

Przede wszystkim praktycznie i wygodnie

Kolejny praktyczny wynalazek to składane łóżko wynalezione przez Sarah E. Goode.

Sarah, prowadząc wraz z mężem sklep meblowy, wsłuchiwała się w problemy jej klientów z zagospodarowaniem małej przestrzeni mieszkań. A co gdyby łóżko nie służyło jedynie do spania, ale mogło też być biurkiem? Nie, to nie jest pomysł  Ikea, ale właśnie Sarah, która opracowała konstrukcję zwaną szafkowym łóżkiem. Mebel został opatentowany 14 lipca 1885 roku i był pierwszym patentem przyznanym czarnoskórej kobiecie w Stanach Zjednoczonych.

Nr patentu: US322177A

Margaret – królowa papierowych toreb

Przykładami innowacji zwłaszcza w zakresie ulepszania funkcjonalności były wynalazki opracowane przez Margaret E. Knight. Ta niezwykła Amerykanka już po śmierci została ogłoszona kobiecym Edisonem.

Nieprzeciętny talent twórczy i inżynieryjne zacięcie urodzonej 14 lutego 1838 r. Margaret ujawniło się już w dzieciństwie, gdy jako 12 latka opracowała urządzenie zabezpieczające do sterowania wahadłami w krosnach z włókien tekstylnych.

Dzięki Pani Knight mamy torebki papierowe z kwadratową podstawą. Margaret pracowała w fabryce toreb papierowych w Massachusetts. Znane wówczas opakowania papierowe miały formę kopert, jak więc pakować w nie kanapki, aby nadawały się one do zjedzenia? Rozwiązaniem okazało się opracowanie maszyny składającej papierowe torebki w sposób umożliwiający automatyczne składanie i sklejanie spodu torby, tworząc w ten sposób torby papierowe z płaskim dnem. Dzięki temu papierowa torba mogła pomieścić nie tylko kanapki, stając się ekologicznym opakowaniem o uniwersalnym zastosowaniu, używanym do dziś w większości sklepów spożywczych.

Głównie dzięki temu wynalazkowi Margaret E. Knight znana jest jako królowa papierowych toreb.

Wynalazek okazał się być na tyle przełomowy, iż niejaki Charles Annan próbował sobie przywłaszczyć autorstwo rozwiązania twierdząc, że kobieta nigdy nie mogłaby zaprojektować tak innowacyjnej maszyny. Przebojowa Margaret Knight, pokazując swoją dokumentację projektową udowodniła przed sądem, że jest jedynym twórcą wynalazku, uzyskując w 1871 roku ochronę patentową na swoje rozwiązanie.

Margaret była bardzo płodną wynalazczynią, uzyskując patenty nie tylko na przedmioty codziennego użytku, takie jak osłona na sukienkę i spódnicę (1883 r.), ale także na maszynę numerującą (1894 r.), czy silnik obrotowy (1902 r.).

W czasie swojego życia Margaret E. Knight uzyskała łącznie około 27 patentów stając się najsłynniejszą wynalazczynią swoich czasów. Jej działalność została uhonorowana blisko 100 lat po jej śmierci, kiedy w 2006 roku została włączona do National Hall of Fame.

Jak Polka wynalazła kevlar?

Wśród słynnych wynalazczyń są również Polki. Najbardziej znaną jest oczywiście Maria Skłodowska Curie, ale nie każdy wie, że za odkryciem kevlaru stoi Amerykanka polskiego pochodzenia Stephanie Louise Kwolek. Stephanie pracując w firmie DuPont zajmowała się nowymi materiałami. W trakcie prac badawczo -rozwojowych, przez połączenie dwóch krystalicznych polimerów udało się jej uzyskać płynny polimer, który, jak się okazało, po przekształceniu we włókno, był pięciokrotnie wytrzymalszy od stali, a przy tym dużo lżejszy. Tak właśnie w 1964roku powstał jeden z najbardziej rozpowszechnionych, głównie w zastosowaniach wojskowych, materiał.

Zresztą Stephanie Kwolek nie poprzestała na jednym odkryciu. W toku dalszych prac badawczych, Pani Kwolek opracowała inne znane włókna syntetyczne takie jak lycra czy spandex. Stephanie Kwolek w swoim życiu uzyskała 28 patentów, a za całokształt dokonań została uhonorowana w 1999 roku nagrodą Lemelson-MIT Lifetime Achievement Award

Opisane postaci kobiet, choć żyjących w różnych czasach mają ze sobą wiele wspólnego. Łączy je przede wszystkim kobieca ciekawość, upór i determinacja z jaką wdzierały się w męski świat nauki i techniki. W większości przypadków źródłem inspiracji do kreowania innowacyjnych rozwiązań albo ich nieoczywistych zastosowań była chęć „ułatwienia” sobie codziennych czynności.

Stare porzekadło mówi, że „potrzeba matką wynalazku”, zaś połączenie tej potrzeby z kobiecym sprytem przynosi wspaniałe rezultaty w postaci innowacji, które przetrwały do dziś.

Cieszy także fakt, że osoby takie jak Margaret E. Knight potrafiły skutecznie walczyć ze stereotypami dotyczącymi możliwości intelektualnych kobiet, walcząc o prawa do swoich wynalazków.

We współczesnym świecie rola kobiet w rozwoju innowacji staje się coraz ważniejsza. Tym bardziej warto pamiętać o prekursorkach kobiecej innowacyjności, które utorowały drogę dzisiejszym badaczkom i innowatorkom.

Autor: Iwona Płodzich-Hennig